Dit hoofdstuk loodst u door &kstars;, en maakt u bekend met vele van de belangrijkste eigenschappen. U ziet hier een schermafdruk van het hoofdvenster van &kstars;: Hoofdvenster In de schermafdruk hierboven ziet u een afbeelding die typisch is voor het KStars-programma. U ziet hierin een gedeelte van de hemel rondom Betelgeuze afgebeeld, de helderste ster in het sterrenbeeld Orion. Orion is zojuist opgekomen boven de oostelijke horizon. Sterren worden getoond met hun werkelijke kleur en relatieve helderheden. Bij de helderste sterren wordt de naam genoemd (bijv. Betelgeuze). M42, de Orionnevel, is te zien rechts van de gordel-sterren van Orion, net boven de horizon. Als u goed kijkt, kunt u ook de planeet Saturnus linksboven zien. In drie hoeken van de schermafdruk ziet u tekstvelden met informatie over de huidige tijd (LT: 12:39:25 19/03/03), de huidige plaats op aarde (Baltimore, Maryland, VS), en het object dat zich nu in het midden van het beeld bevindt (Kijkrichting: Betelgeuze (alp(ha) Ori(onis))). Boven de afbeelding van de sterrenhemel zijn twee werkbalken. De hoofdwerkbalk bevat snelkoppelingen voor menufuncties, en een tijd-beeldelement waarmee u kunt instellen hoe snel de simulatieklok loopt. De weergavewerkbalk bevat knoppen waarmee het tonen van verschillende soorten objecten kan worden aan- en uitgezet. Onderaan het scherm is een statusbalk waarin de naam wordt getoond van het object waarop u klikt, en de hemelcoördinaten (Rechte Klimming en Declinatie) van de de positie van de muiscursor in de sterrenkaart. Opstartassistent De eerste keer dat u Kstars start ziet u een opstartassistent, waarmee u gemakkelijk uw geografische locatie kunt instellen en enkele extra gegevensbestanden kunt ophalen. U kunt de opstartassistent op elk moment verlaten door op de knop Afsluiten te drukken. Op de eerste pagina van de opstartassistent kunt u rechts in het venster de geografische locatie kiezen uit een lijst van 2500+ locaties die het programma kent. Deze lijst kan worden gefilterd met de tekst die u invult in de invulvelden voor Stad, Provincie, en Land. Als de gewenste locatie niet in de lijst voorkomt kunt u voorlopig een stad in de buurt kiezen. Later kunt u uw precieze locatie met de hand invullen met het hulpmiddel Geografische locatie instellen. Na het kiezen van een locatie drukt u op Verder. In de tweede pagina van de opstartassistent kunt u de extra gegevens ophalen die niet in de standaarddistributie van &kstars; zijn opgenomen. Druk op de knop Gegevens ophalen om het hulpmiddel Gegevens ophalen te openen. Wanneer dit allemaal klaar is drukt u op de knop Voltooien en kunt u aan de slag met &kstars;. Het hulpmiddel Gegevens ophalen is alleen beschikbaar als KDE 3.3.x is geïnstalleerd. Navigatietoetsen Grondbeginselen Nu de tijd en de locatie zijn ingesteld, kunnen we eens een kijkje gaan nemen. U kunt het beeld verplaatsen met behulp van de pijltjestoetsen. De verplaatsingssnelheid wordt verdubbeld als u tegelijkertijd de &Shift;-toets ingedrukt houdt. U kunt het beeld ook verplaatsen door klikken en slepen met de muis. Merk op dat als het beeld wordt verplaatst, niet alle objecten worden getoond. Dit is gedaan om de CVE (CPU, de processor) te ontlasten, doordat die nu niet steeds de posities van alle objecten hoeft te herberekenen, waardoor een vloeiender verplaatsing mogelijk wordt (u kunt in het venster &kstars; instellen instellen welke objecten verborgen worden tijdens verplaatsingen). Er zijn zeven manieren om de vergroting (of Zoomniveau) van het beeld in te stellen: Met de toetsen + en - Met de In- en Uitzoomknoppen in de werkbalk Inzoomen/Uitzoomen kiezen in het menu Beeld Naar hoekgrootte vergroten... kiezen in het menu Beeld. U kunt zo de grootte van het gezichtsveld opgeven, in graden. Uw muiswiel gebruiken Op en neer slepen met de muis met ingedrukte middelste knop. &Ctrl; ingedrukt houden, terwijl u met de muis sleept. Hiermee kunt u een rechthoekig gebied in de kaart markeren. Als u de muisknop loslaat zal het beeld op de rechthoek inzoomen. Merk op dat als u inzoomt, zwakkere sterren zichtbaar worden. Zoom uit tot dat u een groene kromme lijn ziet, deze stelt uw lokale horizon voor. Als u de standaard instellingen van &kstars; niet heeft veranderd, dan zal het beeld onder de horizon geheel groen zijn, waarmee de voorgrond van de aarde wordt afgebeeld. Er is ook een witte kromme lijn, dit is de hemelequator, en een bruine kromme lijn, die de ecliptica voorstelt, de baan die de zon lijkt te volgen tussen de sterren in de loop van het jaar. De zon bevindt zich altijd ergens op de ecliptica, en de planeten altijd dichtbij de ecliptica. Objecten aan de hemel Overzicht &kstars; laat duizenden objecten aan de hemel zien: sterren, planeten, kometen, asteroïden, sterrenhopen, nevels en melkwegstelsels. U kunt allerlei dingen doen met de getoonde objecten en er informatie over krijgen. Door er op te klikken kunt u in de statusbalk zien hoe een object heet, en door de muis er even boven te houden wordt in de sterrenkaart de naam ervan gedurende korte tijd getoond. Er op dubbelklikken centreert de sterrenkaart op dit object en start het volgen ervan (zodat het in het midden van de sterrenkaart blijft terwijl de tijd doorloopt). Rechtsklikken op een object geeft u een contextmenu met meer opties. ContextmenuVoorbeeld Hier is een voorbeeld van het contextmenu van de Orionnevel, die u ziet na er op te rechtsklikken: Contextmenu voor M 42 Contextmenu voor M 42 Hoe het contextmenu eruit ziet hangt een beetje af van het type object waarop is rechtsgeklikt, maar de basisstructuur ziet u hieronder. U vindt er nadere informatie over het contextmenu. In het bovenste gedeelte vindt u wat informatie (die u niet kunt selecteren). In de bovenste een tot drie regels ziet u de naam (of namen) van het object, en wat voor soort object het is. In de volgende drie regels ziet u de tijden van opkomst, doorgang (door de meridiaan) en ondergang van het object. Als er "circumpolair" staat bij de opkomst- en ondergangstijden, dan betekent dat dat het object op deze locatie altijd boven de horizon zal zijn.Noot vertaler: circumpolair kan ook betekenen dat het object altijd onder de horizon is, en dus nooit opkomt of ondergaat. Zo is het Zuiderkruis voor een waarnemer in Nederland circumpolair onder de horizon. Vanuit Nederland is het Zuiderkruis dus niet zichtbaar. Het middelste gedeelte bevat opdrachten voor wat u met het object wilt doen, zoals Centreren en volgen, Details...,en Naam tonen. Zie beschrijving contextmenu voor een complete lijst en beschrijving van elke actie. Objecten aan de hemel Internet-koppelingen Contextmenu Hieronder vindt u koppelingen naar internetpagina's met afbeeldingen en/of informatie over het object. Als u nog een internetpagina kent met informatie of een afbeelding van het object, kunt u zelf een koppeling toevoegen aan het contextmenu van het object met behulp van Koppeling toevoegen.... Hulpmiddel Object zoeken Objecten aan de hemel Zoeken op naam U kunt objecten met een naam zoeken in het venster Object zoeken dat u kunt openen door op het pictogram Object zoeken te klikken in de werkbalk, door Object zoeken... in het menu Kijkrichting te kiezen, of door op de toetsen&Ctrl;F te drukken. Het venster Object zoeken ziet u hieronder: Venster object zoeken Venster object zoeken Het venster bevat een lijst van alle objecten in &kstars; die een naam hebben. Veel van deze objecten hebben alleen een catalogusnummer (bijvoorbeeld NGC 3077), maar er zijn objecten die ook een gewone naam hebben (bijvoorbeeld de Draaikolknevel). U kunt in deze lijst naar naam en naar objecttype filteren. Om naar de naam te filteren voert u de eerste letters in van de naam in het invulvak boven de lijst, waarna in de lijst alleen nog namen voorkomen die met die letters beginnen. Om naar het type te filteren, kiest u het type in het combinatieveld onderin het venster. Om op een object te centreren kiest u het gewenste object in de lijst, en drukt u op OK. Merk op dat indien het object zich onder de horizon bevindt, het programma waarschuwt dat u mogelijk niets ziet behalve de voorgrond (u kunt de voorgrond doorzichtig maken in het venster Weergaveopties ,of door op de knop Horizon omschakelen te klikken in de Weergavewerkbalk). Objecten aan de hemel Volgen &kstars; zal automatisch beginnen met volgen zodra er op een object is gecentreerd, hetzij in het venster Object zoeken, hetzij door op het object te dubbelklikken, hetzij doordat er gekozen is voor Centreren en volgen in het contextmenu dat u ziet na rechtsklikken op het object. U kunt het volgen stoppen door het beeld te verplaatsen, op de knop Vergrendelen in de hoofdwerkbalk te klikken, of door Volgen stoppen te kiezen in het menu Kijkrichting. Baansporen Gekoppeld aan het gecentreerde object Wanneer een lichaam in het zonnestelsel wordt gevolgd zal &kstars; er automatisch een baanspoor bij tekenen waardoor de baan van het lichaam langs de hemel zichtbaar wordt. U zult waarschijnlijk de tijdstap van de klok op een grote waarde moeten zetten (zoals 1 dag) om het spoor te kunnen zien. Objecten aan de hemel Acties met toetsenbord Als u op een object klikt in de kaart wordt het het geselecteerde object, en ziet u de naam ervan in de statusbalk. Er zijn een aantal snelle toetsopdrachten beschikbaar voor acties op het geselecteerde object: C Het geselecteerde object centreren en volgen. D Toon het venster Objectdetails van het geselecteerde object L Naam van het geselecteerde object wel/niet tonen O Het geselecteerde object aan de Waarneemlijst toevoegen T Het baanspoor van een object (alleen in het zonnestelsel) wel/niet tonen Door tegelijkertijd de Alt-toets ingedrukt te houden worden al deze acties niet op het geselecteerd object maar op het gecentreerde object (dus in de kijkrichting) uitgevoerd. Dit is het einde van de rondleiding door &kstars;, hoewel we alleen maar hebben geroken aan de vele mogelijkheden. In &kstars; zijn vele nuttige hulpmiddelen voor de astronomie, u kunt er direct uw telescoop mee besturen, en het geeft u een groot aantal opties voor het configureren en aanpassen. Bovendien bevat dit handboek het AstroInfo Project, een aantal korte, aan elkaar gekoppelde artikeltjes waarin enkele Astronomische en Astrofysische begrippen achter &kstars; worden uitgelegd.