1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
|
<sect1 id="ai-parallax">
<sect1info>
<author><firstname>James</firstname> <surname>Lindenschmidt</surname> </author>
</sect1info>
<title>Paralaksa</title>
<indexterm><primary>Paralaksa</primary></indexterm>
<indexterm><primary>Jednostka astronomiczna</primary><see>Paralaksa</see></indexterm>
<indexterm><primary>Parsek</primary><see>Paralaksa</see></indexterm>
<para><firstterm>Paralaksa</firstterm> jest widoczną zmianą pozycji obserwowanego obiektu spowodowaną przesunięciem się obserwatora. Jako przykład, swoją rękę na długość ramienia i obserwuj obiekt po drugiej stronie pokoju za ręką. Teraz przesuń głowę do swojego prawego ramienia. Twoja ręka pojawi się po lewej stronie przedmiotu. Obróć głowę do lewego ramienia, a Twoje ręka pojawi się po prawej stronie przedmiotu. </para>
<para>Ponieważ Ziemia znajduje się na orbicie wokoło Słońca, obserwujemy niebo ze stale przesuwającej się lokalizacji w przestrzeni. Dlatego powinniśmy widzieć efekt <firstterm>rocznej paralaksy</firstterm>, w której pozycje okolicznych obiektów zdają się <quote>chwiać</quote> jako odpowiedź na nasz ruchu dookoła Słońca. Tak się w rzeczywistości dzieje, ale odległości do nawet najbliższych gwiazd są tak duże, że trzeba wykonać dokładne obserwacje teleskopem, aby je wykryć<footnote><para>Starożytni greccy astronomowie wiedzieli o paralaksie; ponieważ nie mogli dostrzec rocznej paralaksy w pozycji gwiazd wywnioskowali, że Ziemia nie może się obracać dookoła Słońca. Nie zdawali sobie jednak sprawy, że gwiazdy są miliony razy dalej niż Słońce, więc efekt paralaksy jest niemożliwy do zauważenia gołym okiem.</para></footnote>. </para>
<para>Współczesne teleskopy pozwalają astronomom korzystać z rocznej paralaksy do mierzenia odległości do pobliskich gwiazd, korzystając z triangulacji. Astronom dokładnie mierzy pozycję gwiazdy w dwóch datach, oddzielonych od siebie 6 miesiącami. Im gwiazda jest bliżej Słońca, tym większa będzie zmiana jej położenia pomiędzy tymi datami. </para>
<para>W okresie sześciomiesięcznym Ziemia przemierza pół swojej orbity wokoło Słońca; w tym okresie jej pozycja zmienia się o 2 <firstterm>jednostki astronomiczne</firstterm> (skrót AU; 1 AU to odległość od Ziemi do Słońca, czyli około 150 milionów kilometrów). Wygląda to na dość dużą odległość, ale nawet najbliższa gwiazda (alfa Centauri) jest około 40 <emphasis>bilionów</emphasis> kilometrów od Słońca. Dlatego paralaksa roczna jest bardzo niewielka, mniejsza niż jedna <firstterm>sekunda łukowa</firstterm>, która ma tylko 1/3600 jednego stopnia. Wygodną jednostką odległości dla pobliskich gwiazd jest <firstterm>parsek</firstterm> (skrót od "parallax arcsecond", czyli "sekunda łukowa paralaksy"). Jeden parsek to odległość, w jakiej byłaby gwiazda, gdyby obserwowana paralaksa wynosiła jedną sekundę łukową. Jest równy 3,26 roku świetlnego, albo 31 bilionom kilometrów<footnote><para>Astronomowie tak lubią tą jednostkę, że obecnie korzystają z <quote>kiloparseków</quote> do mierzenia odległości porównywalnych z rozmiarami galaktyki, a także <quote>megaparseków</quote> do mierzenia odległości pomiędzy galaktykami, pomimo tego, że odległości te są o wiele za duże, aby obserwowaź paralaksę. Te odległości szacuje się innymi metodami</para></footnote>. </para>
</sect1>
|
